Hoe verbindende communicatie helpt bij constructieve klimaatgesprekken
Op vrijdag 15 november namen twintig mensen deel aan de vorming "Klimaatgesprek: Verbindende communicatie als handvat", georganiseerd door Ecokerk bisdom Antwerpen (Attent). De inhoudelijke aanzet werd gegeven door Sybryn Leirs, psychotherapeut en diensthoofd Zorg Bisdom Antwerpen, en Cléo Rosseneu, stafmedewerker Ecokerk NRV Brussel. Door middel van rollenspellen en interactieve oefeningen werden de deelnemers uitgedaagd om na te denken én zelf te proberen.
---------
De Uitdaging van Klimaatgesprekken
Het is geen geheim dat het bespreken van de klimaatcrisis en gerelateerde natuurthema's vaak leidt tot ongemakkelijke situaties. Het zijn onderwerpen die emoties kunnen laten oplopen en tot conflicten kunnen leiden, vooral in groepsverband. Hoe voer je wél een vruchtbaar gesprek over het klimaat? Kan verbindende communicatie hierbij een handvat zijn?
Wat is Verbindende Communicatie?
Sybryn Leirs gaf een algemene inleiding over de verbindende (geweldloze) communicatie van Marshall Rosenberg. "Hij ontwikkelde een eenvoudig model," zei ze, "maar de toepassing ervan is dat helemaal niet. Het blijft oefenen." Het kernidee is dat onze woorden vensters kunnen zijn die openen naar begrip, of muren die blokkeren en verdelen.
Woorden als Vensters of Muren
Een treffend voorbeeld hiervan is het lied van Ruth Bebermeyer, waarvan de tekst luidt:
Je woorden klinken zo verwijtend,
Ik voel mij veroordeeld en afgewezen.
Voordat ik ga, wil ik graag weten:
Is dat wat je me zeggen wilt?
Voordat ik me ga verweren
Voordat ik gekwetst spreek of uit angst,
Voordat ik een muur van woorden opwerp,
Zeg me, heb ik wel goed geluisterd?
Woorden zijn vensters, of ze zijn muren.
Ze bevrijden of veroordelen ons.
Moge het licht der liefde doorschijnen
Al wat ik zeg, al wat ik hoor.
Dit illustreert hoe communicatie kan leiden tot verbinding of juist tot verwijdering, afhankelijk van hoe we onze woorden kiezen.
De Vier Elementen van Verbindende Communicatie
Het model van geweldloze communicatie bestaat uit vier elementen:
- Waarneming: Zien zonder oordelen, zo open mogelijk kijken.
- Gevoel: Herkennen en uiten van gevoelens.
- Behoefte: Inzicht in de onderliggende behoeften achter onze gevoelens.
- Verzoek: Een duidelijk en haalbaar verzoek doen aan de ander.
1. Waarneming Zonder Oordelen
?????????????????Oordelen zitten sterk ingebakken in ons kijken. Door middel van grappige filmpjes werd de aandacht gescherpt voor hoe snel we verkeerd kunnen interpreteren wat we zien. Een oefening met zinnen zoals "Het was zichtbaar dat hij ontevreden was met zijn cadeau" liet zien hoe snel we oordelen in onze waarnemingen verwerken.
Het is cruciaal om te vragen of wat je denkt te zien, ook echt zo is.
2. Gevoelens Herkennen en Uiten
Gevoelens herkennen én ze uiten is niet gemakkelijk. Hoewel we de vier B's (boos, bang, blij, bedroefd) kennen, zijn er binnen deze categorieën talloze nuances. In ons taalgebruik zitten ook veel uitingen van quasi-emoties, zoals "Ik heb het gevoel dat je niet van mij houdt". Dit zijn eigenlijk ideeën of interpretaties, geen echte gevoelens. Echte gevoelens zijn altijd waar, bijvoorbeeld: "Ik ben verdrietig als je weggaat."
3. Behoeften Begrijpen
Emoties zijn verbonden met onze behoeften. Er zijn uitgebreide lijsten opgesteld van menselijke behoeften, zoals de behoefte aan verbinding, liefde, eerlijkheid, spel, welzijn, autonomie, creativiteit, bescherming en zingeving. Als je weet waaraan je behoefte hebt, kun je dit uiten en een verzoek doen aan de ander.
4. Het Verzoek: SUPERJAN?
Om een effectief verzoek te doen, introduceerde Sybryn het acroniem "SUPERJAN?":
- Specifiek: Er is geen misinterpretatie mogelijk.
- Uitvoerbaar: Het verzoek is haalbaar.
- Positief: Vraag om iets te doen, niet om iets te laten.
- En welnu: Het nu uitspreken van een intentie voor de toekomst.
- Ruimte voor gevoel en behoefte: Helpt de ander om beter te begrijpen waarom je je verzoek doet.
- JAN: Zowel 'ja' als 'nee' is een acceptabel antwoord; anders is het een eis.
- ?: Het vraagteken geeft aan dat het echt een vraag is.
Rollenspellen: Theorie in Praktijk
Om de theorie in praktijk te brengen, speelden Sybryn en Cléo drie situaties uit. De deelnemers werden gevraagd om te observeren en te bespreken waarom deze gesprekken wel of niet succesvol waren. Het doel was om inzicht te krijgen in waar communicatie misloopt en hoe verbindende communicatie kan bijdragen aan betere gesprekken.
Reflectie op Klimaatpsychologie
Cléo Rosseneu bracht vervolgens principes aan vanuit de klimaatpsychologie. Deze discipline onderzoekt waarom klimaatgesprekken zo moeilijk zijn en hoe je ze beter kunt aanpakken. De principes omvatten:
- Actief luisteren: Parallel met waarnemen zonder oordelen.
- Spreken vanuit je hart: Je persoonlijk verhaal delen.
- Meebewegen met weerstand: Erkennen dat zaken niet eenduidig zijn.
- Zaadjes planten: Kleine gedachten of ideeën introduceren.
- Zelfzorg en eigen grenzen: Bewaken van je eigen energie en emotionele welzijn.
Het Verschil Ervaren
Na de reflectie werd het rollenspel opnieuw gespeeld, ditmaal met inbreng van de principes van het klimaatgesprek en verbindende communicatie. De deelnemers observeerden de verschillen:
- Er was meer begrip en minder defensiviteit.
- Het gesprek verliep vloeiender en constructiever.
- De focus lag op verbinding in plaats van overtuiging.
Een deelnemer merkte op: "Ik had mij verwacht aan een 'preek' over het klimaat, maar in de plaats kwam als antwoord: ik begrijp je. En dat heeft me verrast en werkte verbindend."
Zelf Aan de Slag
In de namiddag gingen de deelnemers zelf aan de slag met hun emoties en behoeften. In groepen van drie oefenden ze in het voeren van een verbindend klimaatgesprek, waarbij één persoon de uitdager was, één de verbindende communicator en één de observator. Dit werd later in het plenum besproken.
??????????
Een veelvoorkomend thema was de spanning tussen de wens om te overtuigen en het openhouden van het gesprek. Het besef groeide dat iemand overtuigen met argumenten en kennis niet altijd haalbaar is. Het gaat erom het gesprek gaande te houden en de ander te begrijpen.
Waarom Verbindende Communicatie Werkt
Verbindende communicatie helpt om muren naar beneden te halen en vensters te openen naar begrip en samenwerking. In het kader van klimaatgesprekken is dit essentieel. Het stelt ons in staat om:
- Empathie te tonen en te ontvangen.
- Dieperliggende gevoelens en behoeften te erkennen.
- Constructieve dialogen te voeren die leiden tot actie.
Conclusie: Zaadjes Planten voor een Betere Toekomst
De vorming "Klimaatgesprek: Verbindende communicatie als handvat" heeft duidelijk gemaakt dat de manier waarop we communiceren een grote impact heeft op de effectiviteit van klimaatgesprekken. Door verbindende communicatie toe te passen, kunnen we zaadjes planten die kunnen uitgroeien tot daadwerkelijke verandering.
Laten we woorden kiezen die vensters openen, niet muren opwerpen.