Nonprofits hebben een nobele missie. Ze willen de wereld veranderen, sociale problemen aanpakken en kansen creëren voor mensen die het hard nodig hebben. In Vlaanderen zijn we trots op onze rijke traditie van vrijwilligerswerk, buurthuizen, sociale ondernemingen en vzw?s die elke dag de schouders zetten onder een betere samenleving. Toch zien we bij veel nonprofitorganisaties een terugkerend spanningsveld: ze steunen op donaties en subsidies, maar die inkomsten staan onder druk door economische onzekerheid, verzadiging van fondsen en ?donor fatigue?. De mooie idealen blijven bestaan, maar de vraag rijst hoe ze in stand te houden zonder de financiële basis te verliezen.

In deze blogpost bekijken we hoe we van ?vragen? (donaties, subsidies) kunnen evolueren naar ?verdienen? (een eigen inkomstenmodel, mogelijk naast donaties). We bespreken de balans tussen missie en business, en hoe we met duidelijke rolverdeling en een scherp oog voor onze waarden de organisatie veerkrachtig kunnen maken. Daarnaast gaan we dieper in op de principes van verbindende besluitvorming en hoe ze kunnen helpen bij het implementeren van veranderingen. Tot slot krijg je drie direct inzetbare tips om zelf aan de slag te gaan.

---------

Donaties en Subsidies: Een Riskante Basis

De nonprofitsector is vaak leunt sterk op traditionele fondsen: donaties, subsidies, schenkingen, giften, sponsordeals. Hoewel deze financieringsbronnen natuurlijk heel waardevol blijven, nemen de risico?s en afhankelijkheden toe:

1. Donor Fatigue: Steeds meer mensen en bedrijven hebben al vaste donaties aan hun favoriete goede doelen, of ze worden dermate overspoeld door fondsenwervende campagnes dat ze minder geneigd zijn extra steun te bieden.
2. Overconcurrentie: Tal van organisaties vissen in dezelfde donor- en subsidie-vijver. Wanneer de vraag naar giften groter wordt dan het aanbod, krijg je een keiharde concurrentiestrijd.
3. Economische Schokken: Een crisis zoals de coronaperiode of stijgende inflatie zet een rem op het donatiegedrag. In economisch uitdagende tijden hebben huishoudens en bedrijven minder ademruimte om vrijelijk te schenken.

De uitputtingsslag die hiermee gepaard gaat, zorgt ervoor dat organisaties hun energie en focus verliezen. In plaats van tijd en middelen te besteden aan de doelgroep en de missie, zijn ze bezig met het sluiten van gat na gat in de begroting.

Naar een Model van ?Verdienen?

Het alternatieve pad ligt in een zogeheten ?earned revenue model?: je bouwt een eigen inkomstenbron op door producten en diensten aan te bieden die betalend zijn en (gedeeltelijk) bijdragen aan je missie. Dit kan kleinschalig beginnen, maar het doel is om op termijn een stabiele financiële basis te creëren.

Een Vlaams voorbeeld zou kunnen zijn een vzw die workshops rond duurzaamheid en ecologisch leven organiseert, en daar een kleine toegangsprijs voor vraagt. Enerzijds houden ze hun missie in stand (mensen sensibiliseren rond ecologie), anderzijds worden ze minder afhankelijk van subsidies. Zo?n model betekent niet dat je de missie verwaarloost, integendeel. Je doel blijft om impact te maken, maar je zoekt een manier om de kosten te dekken door mensen of organisaties die bereid zijn te betalen voor die impact.

Denk bijvoorbeeld aan een after-school-programma ? in de originele tekst was dat een Amerikaanse case ? dat overstapt van een volledig gesubsidieerde werking naar een betalend model, eventueel met sociale tarieven of financiële hulp voor gezinnen die het moeilijk hebben. Wanneer deze aanpak slaagt, kan de organisatie zelfs de grootste aanbieder in de regio worden. Met de extra inkomsten kan ze personeel eerlijk vergoeden, educatieve materialen voorzien en de kwaliteit van de dienstverlening fors verbeteren.

De Balans Tussen Missie en Business

Een cruciale uitdaging bij het verdienen van eigen inkomsten is het bewaren van evenwicht tussen missie en commercie. Lukt het ons om trouw te blijven aan onze sociale of maatschappelijke impact, terwijl we klanten of deelnemers betalen voor onze diensten?

1. Scheiding van Rollen: In veel (Vlaamse) vzw?s dragen mensen meerdere petjes tegelijk ? een algemeen coördinator is ook fondsenwerver, projectmanager en boekhouder. Dat kan in kleine organisaties efficiënt lijken, maar op termijn ontstaat vaak onduidelijkheid en overbelasting.
2. Specialisatie: Door gerichte specialisten in te schakelen ? of dat nu een boekhouder is, een marketeer of IT-professional ? komt er duidelijkheid in taken en verantwoordelijkheden. Mensen die gespecialiseerd zijn in het uitbouwen van een verdienmodel kunnen zich concentreren op de commerciële strategie, terwijl de programmamedewerkers zich focussen op de inhoud en impact.
3. Missie als Kompas: Bij elke beslissing (bijv. het verhogen van deelnameprijs, het aanpassen van de doelgroep, het zoeken van nieuwe partners) moeten we ons afvragen: ?Hoe past dit binnen onze missie?? Zo voorkomen we dat de organisatie langzaam een puur commerciële richting uitgaat.

Een praktisch hulpmiddel om ervoor te zorgen dat de missie niet verwatert, zijn zogenaamde ?mission moments?: vaste momenten op de agenda waarbij je de verhalen, getuigenissen en impact van je organisatie in de verf zet. Bijvoorbeeld aan het begin van elke teamvergadering 5 minuten besteden aan een concreet verhaal van een persoon die geholpen werd, of een project waarvan het resultaat in lijn ligt met de missie. Dit motiveert het team en houdt de focus op waarom je dit allemaal doet.

Verbindende Besluitvorming: Wat en Waarom?

Wanneer we een organisatie transformeren ? of dat nu in kleine stapjes is of ingrijpender ? hebben we met veel belanghebbenden te maken: medewerkers, vrijwilligers, bestuur, financierders, partners, klanten of deelnemers. Hoe neem je beslissingen op een manier die elkeen betrekt, wederzijds respect bevordert en de organisatie als geheel vooruithelpt?

Hier komt ?verbindende besluitvorming? in beeld, een methode die in Vlaanderen steeds meer ingang vindt. Het is gebaseerd op principes van:

Gelijkwaardigheid:

Ieders inbreng telt. We geven mensen de kans om te spreken vanuit hun eigen ervaring en expertise.

Luisteren met empathie:

Niet alleen je eigen punt maken, maar ook proberen te begrijpen waar de ander vandaan komt.

Constructief omgaan met bezwaren:

In plaats van bezwaren te zien als een blokkade, gaan we op zoek naar de onderliggende behoeften en angsten. We bekijken samen hoe we een oplossing kunnen vinden die voor iedereen minstens ?goed genoeg? is.

Gemeenschappelijke verantwoordelijkheid:

Geen enkel idee wordt doorgeduwd zonder dat de groep het begrijpt en er een zekere vorm van draagvlak is.

Deze manier van werken, geïnspireerd door onder andere Geweldloze Communicatie (Marshall Rosenberg) en sociocratische principes, kan helpen om conflictsituaties of weerstand te minimaliseren. In een nonprofitomgeving, waar de missie en de waarden zo centraal staan, blijkt verbindende besluitvorming vaak een krachtige hefboom.

Hoe Pas Je Dit Zelf Toe?

Stap 1: Bepaal je (Persoonlijke) Missie

Of je nu als individu of als organisatie aan de slag gaat, begin met de vraag: ?Waarom doe ik wat ik doe?? Schrijf je kernwaarden en doelstellingen uit, in duidelijke, eenvoudige taal. Voor een organisatie kan dat betekenen: ?We willen met onze workshops zoveel mogelijk mensen inzicht geven in ecologisch leven en hen activeren tot duurzaam gedrag.? Voor een persoon kan dat zijn: ?Ik wil een positieve sociale bijdrage leveren door mijn expertise in te zetten.?

Stap 2: Maak de Financiële Realiteit Zichtbaar

Bekijk objectief je inkomsten en uitgaven. Dat geldt voor een individuele professional (met misschien enkel een vast loon) én voor een nonprofit (met subsidies, donaties, enzovoort). Een heldere weergave in een Excel-sheet of met een budget-app zorgt voor bewustzijn en geeft de richting aan voor verbetering.

Stap 3: Verken Verdienmogelijkheden

Nu je weet wat je kosten zijn, ga je na waar de potentiële betalende vraag ligt. Kan je betaalde workshops aanbieden, producten verkopen, een adviesdienst starten, of eerder samenwerkingen aangaan met bedrijven? Zorg dat je deze mogelijkheden niet als ?verloochening van de missie? ziet, maar als methodes om je missie te financieren.

Stap 4: Verdeel en Heers (Specialisatie)

Zorg ervoor dat niet één persoon alles doet. Breng de nodige skills in kaart: financiën, marketing, operationele taken, programmabegeleiding, enzovoort. Schakel hulp in waar nodig. Dit kan gaan van het inhuren van een parttime boekhouder tot het inschakelen van stagiairs, freelancers of externe partners. Maak heldere functieomschrijvingen, ook in een vrijwilligers- of vzw-omgeving.

Stap 5: Organiseer ?Mission Moments?

Plan vaste tijdstippen in waarop je terugkoppelt naar de missie. Deel succesvolle verhalen: welke concrete impact heb je recent gemaakt? Hoe hebben klanten, deelnemers of cliënten baat gehad bij jouw aanbod?

Stap 6: Werk met Verbindende Besluitvorming

Wanneer er knopen moeten worden doorgehakt (zoals: ?Verhogen we de deelnameprijs??, ?Breiden we onze doelgroep uit??), hanteer dan de principes van verbindende besluitvorming:

1. Open dialoog: Laat iedereen z?n standpunt formuleren.
2. Luister actief: Herformuleer wat de ander zegt om te checken of je het begrijpt.
3. Verzamel bezwaren en bekommernissen: Wat zou er fout kunnen lopen? Waarom zou dit voorstel botsen met de missie, de waarden, de haalbaarheid?
4. Zoek naar een oplossing die ?goed genoeg? is: Het hoeft niet ieders favoriete optie te zijn, maar er mag geen fundamenteel bezwaar zijn dat haaks staat op de kernwaarden van de groep.
5. Beslis en evalueer: Ga ermee aan de slag en bekijk op vaste tijdstippen of het besluit de gewenste effecten oplevert.

Stap 7: Ga van Overleven naar Investeren

Wanneer je in een stabiele situatie komt ? dus je hebt de basisfinanciën op orde ? kan je doorgroeien. Denk dan aan investeringen in nieuwe projecten, opleidingen voor medewerkers of in het uitbreiden van je bereik. Zoals in de tekst aangehaald: op een bepaald moment kan je zelfs een ?derde niveau? van charity bereiken, waarbij je vermogen rendeert en je de rente kunt inzetten voor nog grotere impact.

De Kracht van Waarden en Cultuur

Veel organisaties hebben wel een missie neergeschreven, maar werken niet actief met waarden. Waarden vormen de ?spirit? van hoe we met elkaar omgaan en hoe we onze missie in praktijk brengen. Denk aan waarden als ?openheid?, ?empowerment?, ?duurzaamheid?, ?transparantie? of ?respect?.

Door een expliciet waardenkader op te stellen en dat te communiceren, schep je duidelijkheid over de manier van werken én beslissen. Je neemt er bij elk besluit op terug: ?Is deze beslissing in lijn met onze waarden?? Ook dit vloeit mooi samen met verbindende besluitvorming, waarin je constant aftoetst of de neuzen in dezelfde richting staan.

Voorbeelden en Bronnen

?Nonprofit Sustainability:

Making Strategic Decisions for Financial Viability? van Jeanne Bell, Jan Masaoka en Steve Zimmerman: een interessant boek dat ingaat op hybride verdienmodellen.

TED Talk ?The way we think about charity is dead wrong? van Dan Pallotta:

een klassieker over waarom we onze kijk op fondsenwerving en impact moeten herzien.

Podcast ?Nonprofits are Messy? van Joan Garry:

tal van praktijkvoorbeelden en interviews over de uitdagingen van nonprofits en hoe je ze te lijf kunt gaan.

Social Enterprise NL:

hoewel dit een Nederlandse organisatie is, vind je er veel info, events en masterclasses over sociaal ondernemerschap die ook voor Vlaanderen relevant zijn.

Cursussen rond sociaal ondernemerschap (Coursera, edX):

Bijvoorbeeld ?Social Entrepreneurship? van Wharton (University of Pennsylvania), waar je leert hoe impact en inkomsten te combineren.

Verbindende Besluitvorming in de Praktijk

Stel, je overweegt om de prijs van je workshop te verhogen van 10 naar 20 euro. Enerzijds creëer je meer financiële ruimte, anderzijds is er de vrees dat de workshops te duur worden voor mensen met een kleiner budget. In het kader van verbindende besluitvorming:

1. Verzamel de betrokkenen (teamleden, vrijwilligers, desnoods een klankbord van vaste deelnemers).
2. Vraag iedereen om z?n perspectief: waarom is 20 euro misschien te hoog? Waarom is het wellicht nodig om te kunnen blijven functioneren?
3. Herformuleer en erken de onderliggende behoeften: de nood aan financiële duurzaamheid én de wens om betaalbaar te blijven.
4. Onderzoek alternatieven: kunnen we werken met een sociaal tarief, of een ?pay what you can?-model met een richtprijs? Is er een subsidiekanaal voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming?
5. Beslis op basis van consensus of consent: als niemand een ?overwegend bezwaar? heeft, proberen we een pilot van 6 maanden en evalueren we.
6. Evalueer regelmatig: blijven de workshops voldoende bereikbaar? Kunnen we de organisatie verder professionaliseren dankzij de extra middelen?

Deze aanpak vergt misschien iets meer tijd en overleg, maar de uitkomst is meestal een sterker draagvlak, minder frustratie en een beslissing die zowel financieel als sociaal verantwoord is.

Drie Onmiddellijk Inzetbare Tips

Tip 1: Breng ?Mission Moments? in je vergaderingen

Begin of eindig elke vergadering met een kort verhaal over hoe je werk impact heeft gemaakt. Dit kan een anekdote zijn van een deelnemer, een foto, een getuigenis. Zo houd je de missie dichtbij.

• Waarom? Het motiveert de medewerkers en zorgt dat iedereen herinnert blijft aan het ?waarom? achter de organisatie.

Tip 2: Experimenteer met Sociaal Tarief

Wil je de stap zetten naar betalende activiteiten, maar ben je bang dat mensen buiten de boot vallen? Creëer een ?sociaal tarief? of een glijdende schaal. Wie meer kan betalen, doet dat, waardoor er ruimte vrijkomt om mensen met minder financiële mogelijkheden te ondersteunen.

• Waarom? Zo combineer je verdiencapaciteit met solidariteit.

Tip 3: Organiseer Een Korte Verbindende Besluitvormingssessie

Neem een concreet thema (bv. een wijziging in het projectaanbod) en probeer verbindend te beslissen. Nodig alle belanghebbenden uit, vat ieders perspectief samen en kijk of je tot een oplossing kunt komen die aan de belangrijkste noden beantwoordt.

• Waarom? Het is een laagdrempelige manier om te proeven van de kracht van gedeelde besluitvorming. Je zult merken dat de betrokkenheid en het draagvlak enorm stijgen.

Conclusie

De nonprofitsector, ook in Vlaanderen, zit in een uitdagende periode. Oude financieringsmodellen zijn niet meer zo stabiel, maar er liggen volop kansen om eigen inkomsten te genereren zonder de missie los te laten. Door duidelijke rolverdeling, specialisatie en het opzetten van een waarde-gedreven cultuur kun je als organisatie de stap maken van ?vragen? naar ?verdienen?. Verbindende besluitvorming is daarbij een essentieel hulpmiddel om iedereen aan boord te houden en te blijven samenwerken op basis van respect, empathie en gedeelde verantwoordelijkheid.

????

Wanneer je erin slaagt een duurzaam financieel fundament te leggen, verschuift de focus van overleven naar investeren: je kunt meer doen voor je doelgroep, betere middelen inzetten en zelfs vermogen opbouwen voor nieuwe, innovatieve projecten. Laat je inspireren door de vele voorbeelden, boeken en podcasts, en durf zelf kritisch te kijken naar jouw organisatie of persoonlijke aanpak. Door kleine, stapsgewijze veranderingen te durven maken, maak je je missie sterker, je impact groter én je financiële basis stabieler. Dat is win-win voor iedereen.