In een wereld waar de druk om te presteren en te excelleren steeds groter wordt, staan jongeren voor immense uitdagingen. De mentale gezondheid van jongeren staat steeds meer onder druk, en dat zien we terug in de klaslokalen. Stress, angst, depressie en zelfbeschadigend gedrag komen vaker voor dan ooit tevoren. Hoewel mentale problemen steeds meer bespreekbaar worden, zijn we er nog lang niet.
---------
Preventie blijft het ontbrekende puzzelstuk. Isabelle De Pau, een leraar met 35 jaar ervaring, benadrukt de noodzaak van "psychologische geletterdheid" in ons onderwijs.
Volgens haar is het cruciaal om jongeren de tools te geven om hun eigen kracht te ontdekken en hun mentale weerbaarheid te versterken. Dit artikel duikt dieper in op het belang van psychologische geletterdheid en de rol die verbindende communicatie hierin kan spelen.
De Huidige Stand van Zaken
De cijfers spreken voor zich: uit een recente bevraging van de UGent blijkt dat één op de drie jongeren zich soms humeurig, zenuwachtig of ongelukkig voelt, en dat één op de vijf jongeren soms suïcidale gedachten heeft. Steeds meer jongeren hebben te maken met mentale problemen, en hoewel we in Vlaanderen al een flinke stap vooruit hebben gezet met de Tiendaagse van de Geestelijke Gezondheid, is dit slechts een druppel op de gloeiende plaat.
Het taboe rond mentale problemen is doorbroken en jongeren kunnen gemakkelijker toegang krijgen tot psychologische hulp via scholen en Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB). Toch blijft er een groot gat in ons onderwijssysteem als het gaat om preventie en het leren van vaardigheden om met mentale uitdagingen om te gaan.
De Pau stelt terecht dat het onderwijs, ondanks alle inspanningen op het gebied van zorg en opvang, tekortschiet op het vlak van preventie. Jongeren voelen zich vaak hulpeloos omdat ze niet weten hoe ze met moeilijke momenten om moeten gaan. Dit is geen gebrek aan zorg vanuit de omgeving, maar eerder een gebrek aan persoonlijke vaardigheden die hen helpen zichzelf te redden in uitdagende situaties.
Veel jongeren hebben deze vaardigheden niet voldoende ontwikkeld, deels door overbescherming of door negatieve ervaringen zoals pesten. Wat ze nodig hebben, is een structurele aanpak die hen leert hoe ze hun eigen kracht kunnen vinden en benutten.
De Nood Aan Psycho-Educatie in het Onderwijs
In een snel veranderende maatschappij wordt van jongeren verwacht dat ze niet alleen kiezen wie ze willen zijn, maar ook dat ze daarin uitblinken. Deze druk om te excelleren, gecombineerd met de constante vergelijking via sociale media, maakt dat veel jongeren zich overweldigd en verlamd voelen. Ze hebben niet de vaardigheden om om te gaan met de toenemende druk. Dit leidt tot gevoelens van eenzaamheid, onzekerheid en uiteindelijk tot meer mentale gezondheidsproblemen.
De oplossing, volgens De Pau, ligt in het onderwijs. Scholen moeten een rol spelen in het versterken van de mentale veerkracht van jongeren door middel van psycho-educatie. Dit betekent dat we jongeren niet alleen financiële geletterdheid moeten leren, maar ook "psychologische geletterdheid". Jongeren moeten inzicht krijgen in de relatie tussen lichaam en geest, ze moeten leren over hartcoherentie, meditatie en andere technieken die bijdragen aan veerkracht. Net zoals we aandacht besteden aan gezonde voeding, moet mentale gezondheid een integraal onderdeel van het curriculum worden.
Psycho-educatie zou geen losstaand project of incidenteel thema moeten zijn. Het moet een structureel onderdeel worden van de opleiding en bijscholing van leerkrachten, zodat zij deze kennis en vaardigheden kunnen doorgeven aan hun leerlingen. Bovendien zou mentale weerbaarheid een leerlijn moeten worden, waarbij de kennis en vaardigheden met de leeftijd worden opgebouwd en getraind. Dit kan in een apart vak, of geïntegreerd in verschillende vakken zoals lichamelijke opvoeding, godsdienst of taalvakken.
Verbindende Communicatie als Sleutel tot Veerkracht
Een essentieel onderdeel van mentale veerkracht is communicatie ? niet alleen met anderen, maar ook met onszelf. Hier komt verbindende communicatie in beeld, een communicatiemethode die helpt om beter te begrijpen wat we nodig hebben en hoe we dit op een respectvolle manier kunnen uiten. Verbindende communicatie, ook wel bekend als geweldloze communicatie, is ontwikkeld door Marshall Rosenberg en richt zich op het creëren van empathische verbindingen. Het stelt mensen in staat om hun emoties en behoeften op een niet-oordelende manier te uiten en stimuleert wederzijds begrip.
In de context van psychologische geletterdheid kan verbindende communicatie jongeren helpen om beter om te gaan met hun emoties en die van anderen. Jongeren leren niet alleen hoe ze hun gevoelens kunnen benoemen, maar ook hoe ze hun behoeften kunnen herkennen en effectief kunnen communiceren.
???Dit helpt hen om sociale verbindingen op te bouwen, problemen op een constructieve manier op te lossen en conflicten te vermijden of beter te hanteren.
Verbindende communicatie leert jongeren bovendien om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gevoelens en behoeften. Dit is een cruciale vaardigheid in een wereld waar de druk van buitenaf vaak overweldigend kan zijn. Door te begrijpen dat zij de kracht hebben om hun eigen emoties en reacties te reguleren, kunnen jongeren hun veerkracht versterken en hun hulpeloosheid verminderen. Dit sluit naadloos aan bij het idee van psychologische geletterdheid: het gaat niet alleen om kennis, maar ook om vaardigheden en zelfbewustzijn.
Vijf Tips om Mentale Veerkracht te Versterken met Verbindende Communicatie
Benoem je gevoelens en behoeften
Een van de eerste stappen in verbindende communicatie is het leren herkennen en benoemen van je gevoelens en behoeften. Dit helpt om duidelijkheid te krijgen over wat er werkelijk aan de hand is en voorkomt dat emoties zich opstapelen. Probeer elke dag een moment te nemen om stil te staan bij hoe je je voelt en wat je nodig hebt.
Luister empathisch
Verbindende communicatie draait niet alleen om het uiten van je eigen gevoelens en behoeften, maar ook om het luisteren naar die van anderen. Probeer de volgende keer dat iemand iets met je deelt, actief te luisteren zonder te oordelen of advies te geven. Stel vragen zoals "Wat heb je op dit moment nodig?" om empathisch contact te bevorderen.
Neem verantwoordelijkheid voor je eigen emoties
Het is gemakkelijk om anderen de schuld te geven van hoe we ons voelen, maar verbindende communicatie leert ons dat onze emoties voortkomen uit onze eigen behoeften. Door verantwoordelijkheid te nemen voor je gevoelens, krijg je meer controle over je reacties en kun je op een constructieve manier communiceren.
Gebruik "Ik"-boodschappen
Wanneer je communiceert, vermijd dan het gebruik van beschuldigende taal. Gebruik in plaats daarvan "Ik"-boodschappen, zoals "Ik voel me... wanneer..." om je gevoelens en behoeften te delen zonder de ander te beschuldigen. Dit voorkomt defensieve reacties en maakt de weg vrij voor een constructieve dialoog.
Oefen zelfcompassie
Verbindende communicatie begint bij jezelf. Wees net zo empathisch naar jezelf toe als naar anderen. Accepteer dat het oké is om fouten te maken en dat moeilijke emoties erbij horen. Door zelfcompassie te oefenen, versterk je je mentale veerkracht en kun je beter omgaan met tegenslagen.
Conclusie
De nood aan psychologische geletterdheid in het onderwijs is groter dan ooit. Jongeren hebben niet alleen kennis nodig over mentale gezondheid, maar ook de vaardigheden om met de uitdagingen van het leven om te gaan. Verbindende communicatie kan hierin een sleutelrol spelen door jongeren te leren hoe ze hun emoties kunnen reguleren, hun behoeften kunnen uiten en empathisch contact kunnen maken met anderen. Door te investeren in mentale weerbaarheid en psycho-educatie op school, geven we jongeren de tools die ze nodig hebben om veerkrachtig en zelfverzekerd door het leven te gaan. Uiteindelijk zal dit niet alleen hun eigen welzijn ten goede komen, maar ook dat van de samenleving als geheel.